Neredeyse her zaman oyunu anlamak ve doğru analiz etmek için metni irdelemek, reji tarafını önde tutmak gerekir, bu oyun için istisnalar mevcut, başrolden yola çıkarak oyunculuğu ön planda tutacağım. Demet Evgar’ın oyuna verdiği yön çok büyük, ayrıca etkili de. Evgar’ın ışıltılı bir sahne performansı var. Kalabalık bir ekiple çalışmasına rağmen, yardımcı roldeki oyuncuların kendisine alan açmasına ihtiyaç duymadan dinamik bir şekilde oynuyor. Sahneye hükmettiğini performansı ile gösteriyor, dekora dahi ihtiyaç duymuyor, zira sahnede dekor da epey az. Hangi anda ne yapacağını doğru planlamış, bence anda kalmasına rağmen gelişine yaptığı bir performans saniyelik dahi olsa yok, oyunu iyi çalışmış ve tüm hamlelerini muntazam planlamış. Hal böyle olunca çalışma ile azim starlığı getiriyor, başta bahsettiğim ışıltıyı ortaya çıkarıyor. Sahnede olmak için yaşadığını ve varlığıyla sahnenin her noktasını doldurduğunu düşündüğüm çok az oyuncu var, Demet Evgar mutlaka o listede. Büyüleyici bir oyuncu. Öyle ki üç saat sahnede kalsa ve mana bulamayacağımız bir metinle performans sergilese, seyirci koltuktan kalkmadan seyretmeye devam edebilir. Çabasızmış gibi gösterdiği disiplin ve emek dolu performansı ilmek ilmek işlenmiş.
Büyük prodüksiyon deyince akla ilk gelen ihtişamlı dekorun neredeyse hiç olmadığı bir sahnede bu kadar görkemli bir oyun izleyeceğimi düşünmezdim. Kalabalık kadro dekor ile beslenir düşüncesinin önüne geçmiş. Giydikleri kıyafetler de oyunu ve hikayeyi parlatıyor. Tabi burada kamerayla sağladıkları yenilikçi bir dekor hamlesi var, onu es geçemeyiz, kocaman salondaki tüm seyirci Afife karakterine ait duyguları gerçek anlamda çok yakından hissetmiş oldu. Seyircideki o hissi stabil şekilde tutan kameramanı da kutlamak gerek.
Metnin işlenme biçimini düzeyli buldum, temelde ele alınan konuyu ve konunun başrolündeki Afife Jale’yi çok dağılmadan ve iyi bir sahneleme örneği ile sunuyorlar. Oyunun içinde zamanda geriye gittiğimiz sahneler belirsiz bir geçişle dikkat çekmeden yapılsa da anlamından kaybetmiyor, anlaşılır halde ilerliyor.
Demet Evgar’ın oyunculuğunu detaylı yazdım, tekrar oyuncularımıza dönersek Necip Memili’ye de değinmemiz gerekir. Çünkü kendisi neredeyse başrole göz kırpacak kadar iddialı oynuyor, Evgar’ın kendi performansına taktığı tacı adeta desteklercesine daha da parlatıyor. Farklı karakterleri tek bedende gösterirken hiçbir karakterde soru işareti bırakmıyor. Bira Fabrikası’ndan sonra ikinci kez sahnede görme fırsatı bulduğum Memili, kendini ziyadesiyle kanıtlamış görünüyor. Performans kısmını konuşuyorken son olarak tüm yardımcı rolleri seyretmekten keyif aldığımı söylemeliyim.
Oyunun gitmeyi tercih ettiği yolu başarılı buldum. Tek başına bile işlenmeye ve kullanılmaya çok müsait bir hayat hikayesi varken orada tıkılıp kalmadan, sadece Afife Jale’nin iç dünyasını gösterip ilerlemek yerine, yine onun ekseninde kişisel olarak yaşadığı zorlukları toplumsal yansımaları ile göstermesi beraberinde verdiği hisler gayet yerindeydi. Oyunu hiçbir anında bu manada yetersiz görmedim.
Fiziksel anlamda sahne kullanımı yukarıda yazdıklarımı destekler haldeydi. Hatta sahne tasarımı ve koreografiyi oyundan çıktıktan sonra oyun hakkında tekrar tekrar konuşmaya teşvik edecek kadar başarılı buldum. Görkemli müzikhol sahnesi ve dansçıların gösterişli performansı göz alıcıydı. Dramanın içinde şovlara ve şarkı performanslarına eşlik etmek güzeldi. Tadında olmasını da sevdim, zira müzikal havasına bürünmesini zaten istemezdim.
Oyunda Afife Jale’nin hayatının dibe doğru gidişi daha yumuşak geçilmiş, bu beni o esnada biraz mutsuz etmişti ama verdiği hissin orada tıkılıp kalmamasını sonradan düşününce doğru buldum. Aslında gösterilmek istenen ve gösterilen de o kadının fiziksel olarak yaşadığı rahatsızlık bir yana zihninde ve hayatında ne yaşayıp nelere maruz kaldığıydı. Oyunun son kısımdaki etkili hamlesi dikkat çekiciydi. “Ateş böceği değilim ben” cümlesi hala aklımda dönüyor. Bu cümleye bakınca kendisini sahnede olma uğruna feda etmeye mecbur kalmasıyla birlikte maruz kaldığı yaşama dair çok mana yatıyor. Ne kadar büyük yük, dünyalar kadar ağır belki de. Afiş tasarımının çok sade ve bir o kadar anlamlı olması da bu noktada tebriği hak ediyor.
Kendini gerçekten feda eden ve ateşe atan Afife Jale’ye saygı duymak, salt tiyatro değil sanat adına bir öncü olduğunu bilmek gerekiyor. Bunu bize hatırlatan harika “Afife” ekibine bir alkış da buradan olsun. Günümüz tiyatrosunun böyle oyunlara ve oyunculara ihtiyacı var.
(Instagram hesabımda, gidebileceğiniz tiyatro oyunlarını, sergileri ve konserleri sürekli olarak fiyat, konum dahil tüm detaylarıyla topluca listeleyip paylaşıyorum. Takip edebilirsiniz. Instagram: @ugurrsavas)
Afife Jale, Türk tiyatro tarihinde çok önemli bir yeri bulunan, ismine tiyatro ödüllerinin düzenlendiği çok büyük bir isim. Afife, dramatik hayat öyküsüyle geçmişte de çok sayıda projeye konu oldu. Türkiye'nin en başarılı oyuncularından Demet Evgar'ın yeteneğini konuşturduğu eser için müzikal değil "müzikli oyun" demek daha doğru olur. Zira müzikal olacak ölçüde müzikle anlatım bu oyunda yok. Sezen Aksu'nun da imza attığı, Tuluğ Tırpan'ın müziklerini hazırladığı Afife, mevcut müzikli sahneleriyle oldukça dikkat çekiyor.
Oyunun metnine gelecek olursak Afife Jale'nin hayat öyküsünü biraz bölük pörçük anlattığını söyleyebiliriz. Daha derli toplu anlatım ile izlemek daha ilgi çekici olabilirdi. Zira flashbacklerle geriye dönüşler çok iyi oturtulmadığı için özellikle Afife'nin hayatına çok aşina olmayanlarda kafa karışıklığı yaratacak kopukluklar var. Artı Afife'nin hayatında çok önemli yeri bulunan ünlü besteci eşi Selahattin Pınar ile olan ilişkisinin de öyküde mutlaka yer alması gerektiğine inanıyorum. Afife'nin doktorunun baş ağrısı için yazdığı morfinle beraber uyuşturucu bağımlısı olduğunu biliyoruz. Öyküye yerleştirilen kurgusal bir sevgili ile uyuşturucuya alıştığını izliyoruz. Tarihte böyle bir şey olmadığını biliyoruz.
Oyuncuların performansına gelecek olursak esere kanıyla, canıyla emek veren Demet Evgar'ın çok başarılı olduğu bir gerçek. Ancak bir o kadar da birkaç rolde izlediğimiz Necip Memili, oynadığı her sahneye adeta damga vuruyor. Gerçekten çok beğendim. Ayrıca ekip çalışması olarak da Afife iyi bir eser.
Tek bir dekorla yaklaşık iki saat süren Afife için birkaç dekor değişikliği yapılsa hazır bu kadar masraf yapılmışken daha şık olabilirdi. Bunun dışında uzun süredir merakla beklenen bu eser, oyuncu performansları, müzikler ve teknik ekibin titiz çalışmasıyla bekleneni yüksek ölçüde veriyor. Metnin biraz daha derli toplu olması halinde eksiksiz bir yapıt olabilirdi. Emek veren herkese tebrikler.
Afife / Tiyatro Afife