Wall Street'te bir avukat, yazıhanesinde bir kâtip daha çalıştırmaya karar verir. Yazıhaneye herkesten önce gelip herkesten sonra çıkan bu çalışkan kâtip Bartleby'nin tek zorluğu vardır: Yapmamayı tercih eder. Avukat, Bartleby'nin iradesiyl
DEVAMIe baş etmeye çalışırken kendini bir yüzleşmenin içinde bulur.
“Hiçbir şey ciddi bir insanı pasif bir direniş kadar sinirlendirmez.”
Herman Melville'in Bartleby, the Scrivener: A Story of Wall-Street adlı öyküsündeki Bartleby, zengin patronlarının mali işlerinde ve mülkiyet rejiminde (“zengin adamların tahvilleri, ipotekleri ve tapu senetleri arasında rahat bir iş yaparım”) yasal düzeni sağlamakla görevli bir Wall Street avukatının ofisinde işe alınan kopyacı veya kâtiptir. Bartleby'nin öyküsünün anlatıcısı olan bu avukat kendini güvenli ve ihtiyatlı bir adam olarak tanımlar. John Jacob Astor tarafından işe alınmıştır ve Astor'un adının, yuvarlak ve dairesel bir sese sahip olduğunu ve külçe gibi çınladığını söyler. Çünkü John Jacop Astor gerçek bir tarihsel figür olarak emek piyasası ve arazi tekelinin başındaki zengindir ve 1840’ların New York iş ve siyaset yaşamının belirleyici ismidir.
Avukat için Bartleby, gördüğü en tuhaf kâtiptir. Verdiği iş ilanı üzerine Avukat’ın ofisinde beliren Bartleby soluk bir şekilde temiz, acınacak derecede saygın ve tedavi edilemez derecede perişandır.
Herman Melville’in 1853 yılında yayımlanan öyküsü, yayımlandığı tarihten günümüze pek çok farklı yoruma neden olan modern bir öyküdür. Şimdiye dek tıbbi, psikoanalitik, tarihsel, felsefi ve ekonomi politik çerçevede ele alınan öykü, farklı yorum ve araştırmalara konu olsa da “karar verilemezlik” niteliğini korumaktadır.
Bir Wall Street Hikâyesi olarak günümüz kapitalist dünyası için de sözü olan öyküde, 19. yüzyıl kapitalizmi ve kapitalist modernitenin taşlaşmış dünyası öykünün anlatıcısı Avukat’ın, Bartleby hakkındaki kararsız anlatımının tarihsel panoramasını oluşturur. Bu ruhsuz dünyanın yarattığı yabancılaşma, modern iş yaşamının izolasyonu ve uyuma zorlayan yasası hakkında eleştirel bir bakış sunar.
Taşlaşmış bir dünyanın finansal merkezinden ve 19. yüzyıldan Bartleby’nin bugünün dünyasına sözü ne olabilir?
Cihangir Atölye Sahnesi (CAS) yeni tiyatro sezonunda bu sorunun peşinden gidiyor…
DAHA AZ GÖSTER
