Sovyet kasabalarından birinde üst düzey yöneticisi olan Petrof, yanında çalışanlara dostça davranan, formaliteleri beklemeden işlerin yürümesini sağlayan, "insanlara kâğıtlardan daha çok inanan" bir kişidir. Düşmanı İvan İvanoviç ise Petrof
DEVAMI’a yapabileceği en büyük kötülüğü düşünmektedir. Petrof bir gün bürosuna geldiğinde, duvarların kendi portreleriyle kaplandığını görerek şaşırır. İvan İvanoviç, Petrof gibi kasabada herkes tarafından sevilen böylesine önemli bir kişinin insanlar üzerinde otorite kurması, saygı uyandırması gerektiğini söyleyerek, onu ikna etmeye çalışır. Duvardaki portreler bunun ilk adımıdır. İvan İvanoviç’in Petrof’u bürokratlaştırma yolundaki çabalarına aydın geçinen, oportunist, dalkavuk, Hasırşapkalı da tüm hünerleriyle katılır. Böylece çevresindekilerin desteği ve onayıyla Petrof’taki bu değişimi onaylamayan tek kişi, tipik Sovyet vatandaşını simgeleyen Kasketli’dir. Düşüncelerini çekinmeden söyleyen, çıkar gözetmeden yalnızca gerçeği dile getiren Kasketli, değişimi süresince Petrof’u uyarmaya çalışır; bu yüzden de Hasırşapkalı’yla ve Ivan İvanoviç’le çatışır.
Kasketli’nin tüm uyarılarına, gerçeği gösterme çabalarına karşın, bulunduğu mevkiin yüksekliğinden başı dönmüş- döndürülmüş- olan Petrof, çevresindekilerin pohpohlamalarıyla kendini önemli saydığı ölçüde gülünçleşir ve onların oyuncağı haline gelir. Havuzdaki yüzme yarışmaları sırasında Petrof’taki değişimin doruk noktasını izleriz: “Spor her şeyden önce sağlığı sağlar… Kulaç atmayı severim. Yüzme, gerek tatlı suda, gerekse tuzlu suda, en iyi spordur. “ Gazetelere geçen bu önemli sözleri söyleyen bir devlet adamının halkın içinde mayoyla görünmesi doğru olur mu? İvan İvanoviç’in keskin zekâsıyla buna bir çözüm bulunacak, havuz bir tahta perdeyle ikiye bölünerek Petrof’un halka çıplak göbeğini göstermeden havuza girmesi sağlanacaktır.
Merkezden aldığı çağrı üzerine şehre inen Petrof, orada sıradan bir yurttaş gibi halkın bindiği tramvay, troleybüs gibi taşıtlara binmek, kayıt olmak için kuyruğa girmek zorunda kalır. Uzun süredir yabancılaştığı halkın içine girmek, unuttuğu yaşantıları tatmak, Petrof’un gözlerinin açılmasına, kendi benliğine dönmesine neden olur. Artık Petrof için yapılacak en önemli iş, kasabaya geri dönüp İvan İvanoviç’i ortadan kaldırmaktır. Göstermeci tarzı kullandığı bu oyunda Nazım Hikmet, simgesel bir anlatımla oyun kişilerini tipleştirme yoluna gitmiştir. İvan İvanoviç insanları iyi tanıyan, onların zayıf yanlarını koruyarak, dostça yaklaşıp kötülük yapan bir tiptir, sosyalist sisteme dayanan bir Mefisto’dur. İvan İvanoviç aslında insanlara doğrudan kötülük yapmaz, onun yaptığı tek şey insanları aşağılayarak kendini üstün görme komplekslerini ortaya çıkarmaktır, insanoğlunun kendi içindeki şeytandır. Bu şeytanın elinde oyuncak olup olmamak ise bizim kendi elimizdedir.
DAHA AZ GÖSTER