YER:
Olay Banat bölgesinde yer alan Temeşvar Eyaletinde bulunan bataklıklı nehir kenarında kurulmuş bir Macar köyü ile Viyana'da geçer.

ZAMAN:
18. yüzyıl ortaları? 18 Eylül 1739 tarihinde Osmanlı ile Avusturya
DEVAMIarasında imzalanan Belgrad Antlaşması sonrası?

I.PERDE

Temeşvar Eyaleti? Temeşvar şehri yakınlarındaki bataklıklı nehir kenarına kurulmuş Macar köyü?

Eser uvertürle başlar. Perde açıldığında uzaktan bir gemici şarkısı duyulur. Ottokar, sahipleri yıllar önce sürgüne gönderilen kalenin topraklarında saklı olan defineyi bulmak için pek çok kazı yapar. Ancak bu kazılar başarısızlıkla sonuçlanınca öfkelenir. Çingene kadın Czipra define avcısı ile alay eder. Bu toprakların ve kalenin gerçek sahiplerinin bir gün geri döneceğini ona hatırlatır. Genç adam Czipra'nın sözlerine inanmaz ve bu kişilerin çeyrek yüzyıl önce gönderildikleri sürgünde ölmüş olduklarını iddia eder ve tekrar hayıflanmaya başlar. Defineden de, onu aratan patronundan da bıkıp usanmıştır. Ancak domuz çiftliğinin sahibi olan patronu Kálmán Zsupán'ın güzel kızı Arsena'ya âşıktır ve onun da kendisini sevdiğini düşünerek öfkesini bastırır.

Krallık Komiseri ve Gizli Ahlâk Komisyonu Temsilcisi Kont Carnero, Sándor Barinkay adında genç bir adamla beraber girer. Barinkay bu toprakların ve yıllar içinde harabeye dönüşen kalenin sahibinin oğlu olduğunu iddia ederek mirasına sahip çıkar. Genç adam sürgünde geçen zorlu yıllarını alaycı bir dille anlatır.Ona topraklarını göstermekle görevli olan Carnero, gerekli açıklamaları yapar. Köye Çingeneler yerleşmiştir. Pek çok yeri ise Zsupán hileli bir şekilde ele geçirmiştir. Bir de saklı define söylentisi vardır ama kimse bunun aslını bilmemektedir. Sıra kanuni formalitelere gelmiştir. Orada ikamet eden iki kişinin resmî kâğıtları şahit olarak imzalaması gerektir. Carnero, Czipra'nın kapısını çalar. Kapıyı açan Çingene kadın önce onların el falına bakar. Barinkay'a çok mutlu bir evlilik yapacağını ve karısının rüyada definenin saklı olduğu yeri görüp anlatacağını söyler. Carnero'ya da uzun yıllar önce kaybettiği küçük hazinesine büyümüş olarak kısa zamanda kavuşacağını söyler. Ancak Carnero böyle bir hazineye sahip olmadığından emin olduğundan ona inanmaz. Czipra birinci şahit olarak resmî kâğıtları okuma-yazma bilmediği için imza yerine haç çizer. İkinci şahit çağırılır. Bu kişi Zsupán'dır ve Barinkay'ın geri döndüğünü öğrenince hiç memnun olmaz ama hislerini de belli etmez. Kâğıtları imzalarken aryasında okuma - yazma bilmediğini ama kendisi için hayatta en önemli şeyin domuzlar olduğunu anlatır. Barinkay, Zsupán'ın güzel bir kızına talip olduğunu belirtir. Hilekâr Zsupán bu sözleri işitince sevinir. Kızının hemen gelmesi için haber göndertir. Ancak gelen kişi Arsena'nın dadısı Mirabella ve onun oğlu Ottokar'dır. İkisi de Arsena'dan önce ne olup bittiğini öğrenebilmek için koşup gelmişlerdir.

Mirabella, Krallık Komiseri Carnero'yu görünce irkilir. 24 yıl önce Belgrad Savaşı sırasında kaybettiği kocası Ludoviko'dur. Böylece Czipra'nın falı gerçekleşmiş, Carnero yıllar önce kaybettiği sevgili karısına ve oğluna yani hazinesine kavuşmuştur. Fakat Carnero Mirabella'nın şişman halinden hoşlanmaz. Mirabella ona başından geçenleri anlatır.

Arsena yüzü bir tül peçe ile örtülü olarak gelir. Barinkay onun gerçekten güzel ve zarif bir kız olduğunu görünce memnun olur. Herkes nişanın bir an önce ilân edilmesini beklerken kıza âşık olan Ottokar ve annesi Mirabella ise endişelidirler. Arsena'da Ottokar'ı sevdiği için Barinkay'ı kibarca ret edecek bir bahane yaratır. Kibirli bir tavırla annesine söz verdiğini ileri sürerek, kendisi ile evlenecek kimsenin en azından bir Baron olması gerektiğini söyler!... Eve dönen Arsena'yı Barinkay hariç diğerleri takip eder. Hava kararmış, Barinkay yalnız kalmıştır. Barinkay tekrar sahneye girdiğinde genç ve güzel bir kız Çingene şarkısı söylemektedir.Hem şarkı, hem de kızın güzelliği Barinkay'ı derinden etkiler. O sırada Saffi birinin gizlice bulundukları yere doğru geldiğini söyleyince hep beraber usulca saklanırlar. Gelen Ottokar'dır. Merdiveni Zsupán'ın evinin balkonuna dayar ve çıkar. Arsena onu beklemektedir. Barinkay, Saffi ve Czipra'nın orada olduklarından habersiz iki sevgili birbirlerine sarılır ve sonra Arsena içeriye Ottokar merdivenden inip geldiği gibi gider.

Czipra köye dönen Çingenelere Barinkay'ı tanıtır ve onun bu köyün ve kalenin gerçek sahibi olduğunu söyler. Bunun üzerine bütün Çingeneler Barinkay'ı saygıyla selâmlar ve Voyvodalarına sadakatlerini bildirirler. Barinkay bu sıcak ve samimi ilgiden memnun olur. Derken aklına bir fikir gelir ve Zsupán'ın evinin kapısını çalar. Gecenin bu saatinde gelenin kim olduğunu merak eden ev halkı kapıda Barinkay ve Çingeneleri görünce şaşırırlar. Barinkay Zsupán'a, kızının istediği şartın yerine geldiğini Çingenelerin Baronu olduğunu açıklar. Çingeneler de onun sözlerini onaylar. Saffi önünde eğilir, sadakatinin kabulünü rica eder. Barinkay, artık Arsena ile evlenmekten vazgeçtiğini, zira gerçek aşkı Saffi'de bulduğunu ve onunla evleneceğini söyler. Orada bulunan herkes şaşkındır. Saffi kulaklarına inanamaz, sevinç ve mutluluktan sarhoş olmuştur adeta... Çingeneler bu seçimden dolayı gururlanırlarken Zsupán ile Arsena bunu kendileri için hakaret kabul ederler. Krallık Komiseri Carnero ise bunun örf ve âdetlere ters düştüğünü, bir toprak sahibinin yersiz yurtsuz bir Çingene ile evlenmesinin imkânsız olduğunu ifade eder.

II.PERDE

Harabelerin olduğu yer...

Güneş yeni doğmuştur. Barinkay, Saffi ve Czipra geceyi harabeler arasında geçirmişlerdi. Yeni güne başlarken oldukça mutludurlar Czipra: Mein Aug' bewacht. Czipra, gördüğü rüyayı anlatır. Rüyasında Barinkay'ın babasını görmüştür ve ona definenin saklı olduğu yeri göstermiştir. Barinkay bu sözlere önce güler. Ama Saffi'nin ısrarı üzerine tarif edilen yere bakmaya razı olur. Zaten fazla uzağa gitmeye gerek yoktur. Barinkay oynattığı bir mermerin altından defineyi bulur.

Demir işleyen Çingeneler Pali adındaki önderlerinin ardından gelir ve çalışmaya başlarlar. Barinkay, Saffi ve Czipra yanlarına gelip seyrederler. Barinkay yapılan işler karşısında takdirlerini belirtir. Maden ocaklarını görmek ister. Bunun üzerine hep birlikte madene doğru giderler.

Zsugan, Arsena,Ottokar,Mirabella, Carnero girerken Saffii Barinkay arabadan çıkar.Onları bu halde gören Krallık Komiseri daha da öfkelenir. Bir gece önce uyarmasına rağmen Çingene kızını yanında tutmasından ötürü Barinkay'ı azarlamak ister. Barinkay da öfkelenmeye başlar. Sözlerini dikkatli seçmesini, Saffi'nin karısı olduğunu söyler. Daha da hiddetlenen Carnero nasıl evlendiklerini, nikâhı kimin kıydığını, tanıkların kimler olduğunu sorar. Barinkay ile Saffi gülerek cevap verirler. Bir kuş nikâhı kıymış, iki leylek de şahitlik yapmıştır. Carnero bu sözler üzerine çileden çıkar.

Ottokar ile Arsena heyecanla seslenirler. Orada burada birkaç altın bulmuşlardır. Herkes oraya doğru koşarken Barinkay onları durdurur ve bulduğu defineyi gösterir. Senelerdir defineyi arayıp duran Zsupán bu durumdan pek hoşlanmaz... Barinkay'ın eski dostu Kont Peter Homonay askerleri ile birlikte çıkagelir. Homonay savaş için asker toplamaya gelmiştir. Herkese şarap dağıttırır ve birlikte içmeye davet eder .Bedava içkiyi bulan Zsupán ile Ottokar pek sevinirler. Kadehler boşaldıktan sonra Homonay bir açıklama daha yapar. Birlikte şarap içen herkes askere alınmıştır! Zsupán ile Ottokar aç gözlülüklerine lânet ederler. Ama ne çare! Diğerleri gibi onlar da İspanya'ya, savaşa gideceklerdir.

Carnero, Barinkay'dan şikâyetçi olduğunu Homonay'a söyler ve defineyi anlatırken Barinkay onun sözünü keser ve savaş durumu dolayısıyla definesini devlete armağan ettiğini bildirir. Lâkin Carnero'nun suçlaması bitmez. Bu defa Barinkay'ı ahlâk kurallarına aykırı bir şekilde bir Çingene kızı ile yaşamakla suçlar. Ama hiç beklemediği bir şey olur. Homonay, Barinkay ile Saffi'yi cezalandıracak yerde tebrik eder. Diğer hususların daha sonra Viyana'da görüşüleceğini bildirir. Viyana'ya gidiş haberi Arsena ile Mirabella'yı pek sevindirir.

Czipra bir açıklamada bulunacağını söyleyerek herkesi susturur ve Saffi'nin aslında kendi kızı olmadığını, Macaristan'da hüküm sürmüş son Türk Paşasının kızı olduğunu belirtir. Bu açıklama orada bulunanları çok şaşırtır . Saffi ise çok sevinir. Fakat sevinci uzun sürmez. Zira Barinkay, Saffi'nin soylu bir aileye mensup olması nedeniyle ve kendisini aynı seviyede görmediği için onunla evlenmekten vazgeçer. Saffi'nin ricaları fayda etmez ve Barinkay gönüllü olarak orduya katılır...

III.PERDE
Viyana'da bir meydan...

Savaş sona ermiş, zafer kazanılmıştır. Ordunun dönüşünü bekleyenler arasında Arsena, Mirabella ve Carnero da vardır.Dönen askerlerin içinde olan Zsupán böbürlenerek İspanya'daki marifetlerini, bir İspanyol hanımın parmağındaki elmas yüzüğü nasıl aşırdığını anlatır.Ama orduda gerçek kahramanlar da mevcuttur. Barinkay ile Ottokar bunların arasındadırlar. Savaşta gösterdiği üstün başarıdan ötürü Barinkay'a Baron unvanı verilir. Bunu duyan Zsupán hemen kızını ona vermeye kalkar. Fakat Barinkay, damadın kendisi değil, Ottokar olması gerektiğini söyler. Arsena ile Ottokar birbirlerinin kollarına atılırlar. Homonay'ın bir sürprizi vardır Barinkay'a. Saffi'yi getirmiştir. Şimdi Barinkay gerçek bir Baron olduğundan Saffi ile evlenebilmesi mümkündür artık.
DAHA AZ GÖSTER